Ánh nắng rực rỡ, không khí loãng và nguồn điện dồi dào
Cao nguyên Tây Tạng, đặc biệt là tỉnh Thanh Hải chiếm phần lớn khu vực phía bắc cao nguyên, được thiên nhiên ban tặng một lợi thế hiếm có: ánh nắng mặt trời mạnh mẽ, không khí lạnh và độ cao lớn. Đây là những điều kiện lý tưởng cho việc sản xuất điện mặt trời hiệu quả và rẻ hơn so với than đá tới 40%. Điều này đã biến Thanh Hải thành một thỏi nam châm hút đầu tư cho ngành năng lượng sạch.
Nổi bật nhất là công viên năng lượng mặt trời Talatan, cụm trang trại điện mặt trời lớn nhất thế giới với công suất lên tới 16.930 megawatt, đủ để cung cấp điện cho toàn bộ thành phố 2,7 triệu dân. Dự án này đang tiếp tục mở rộng, với mục tiêu trong 3 năm tới sẽ phủ kín khu vực rộng 60.000 ha. Ngoài ra, khu vực còn có thêm 4.700 megawatt năng lượng gió và 7.380 megawatt từ thủy điện, tạo thành một tổ hợp sản xuất điện sạch đồ sộ và hiệu quả.
Theo thống kê, dự án Talatan được lắp đặt tổng cộng 7 triệu tấm pin mặt trời.
Tại cao độ gần 3.000 mét, ban ngày rực rỡ ánh nắng là điều kiện lý tưởng cho pin mặt trời. Nhưng về đêm, Trung Quốc đã tận dụng những cơn gió lạnh để vận hành hệ thống tua-bin gió trải dài trên các dãy núi và thảo nguyên khô cằn. Sự kết hợp giữa năng lượng mặt trời và năng lượng gió giúp hệ thống điện duy trì sự ổn định và liên tục, tránh tình trạng sụt áp hoặc mất điện.
Dù không khí loãng làm giảm hiệu quả của tua-bin gió, các kỹ sư vẫn tìm cách tối ưu hóa thiết kế để duy trì hiệu suất. Trong những trường hợp sản lượng điện mặt trời không đủ, năng lượng thủy điện sẽ được huy động để bù đắp. Hệ thống cân bằng linh hoạt này là minh chứng rõ rệt cho trình độ quy hoạch và vận hành lưới điện hiện đại của Trung Quốc.
“Trang trại” điện trên cao nguyên Tây Tạng.
Trung Quốc không chỉ dừng lại ở việc sản xuất điện mà còn tìm cách lưu trữ hiệu quả. Tại các thung lũng gần Talatan, 2 dự án thủy điện đang được xây dựng với một mục tiêu đặc biệt là dùng điện mặt trời dư thừa ban ngày để bơm nước lên các hồ chứa trên núi.
Vào ban đêm, nước sẽ chảy ngược xuống qua các đường ống khổng lồ, quay các tua-bin để tạo ra điện. Mô hình “pin nước” này cho phép lưu trữ năng lượng tái tạo quy mô lớn mà không cần đến pin lithium-ion đắt đỏ.
Trung tâm dữ liệu và ngành công nghiệp chuyển dịch lên cao nguyên
Một hệ quả tất yếu của nguồn điện dồi dào, giá rẻ là việc hàng loạt ngành công nghiệp tiêu tốn năng lượng đang chuyển dịch về Thanh Hải. Đáng chú ý là các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI). Với khí hậu lạnh và độ cao, các trung tâm dữ liệu ở Xining, Yushu và Guoluo gần như không cần điều hòa nhiệt độ, giúp tiết kiệm tới 40% chi phí vận hành so với các trung tâm ở vùng đồng bằng.
Không chỉ vậy, hơi nóng từ máy chủ còn được tận dụng để sưởi ấm các tòa nhà xung quanh qua hệ thống ống dẫn ngầm, thay thế các lò sưởi dùng than truyền thống. Đây là minh chứng cho một chuỗi giá trị bền vững, tuần hoàn, kết nối giữa công nghệ – môi trường – cộng đồng.
Sự thành công của cao nguyên Tây Tạng không đến từ thị trường tự phát, mà là kết quả của một chiến lược quốc gia được hoạch định tỉ mỉ. Ngay từ đầu, các tỉnh phía tây Trung Quốc được khuyến khích cho thuê đất miễn phí để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng mặt trời. Về sau, chính quyền trung ương yêu cầu thu phí tượng trưng để thúc đẩy sử dụng đất hiệu quả hơn.
Việc đầu tư vào hạ tầng truyền tải cũng được chú trọng. Các đường dây điện cao thế dài hơn 1.600 km mang điện từ Thanh Hải tới tỉnh Thiểm Tây, nơi nguồn điện từ than vẫn chiếm ưu thế. Đổi lại, ban đêm, Thiểm Tây hỗ trợ điện cho Thanh Hải, tạo ra một mô hình trao đổi năng lượng vùng miền cực kỳ linh hoạt.
Trái ngược với xu hướng đầu tư năng lượng tái tạo của Trung Quốc, Mỹ dưới thời chính quyền Trump lại tập trung vào việc gia tăng xuất khẩu dầu, khí và than. Trong khi đó, Bắc Kinh đổ hàng trăm tỷ USD vào phát triển năng lượng mặt trời, gió, pin lưu trữ và xe điện, với tham vọng trở thành “nhà cung cấp năng lượng sạch cho thế giới”.
Nông dân chăn cừu quanh khu vực thuộc công viên năng lượng mặt trời Talatan.
Dưới sự chỉ đạo của các tập đoàn nhà nước như Tập đoàn Xây dựng Năng lượng Trung Quốc, Bắc Kinh không chỉ nhắm tới thị trường nội địa mà còn mở rộng ra nước ngoài. Dự án điện mặt trời 480 megawatt tại sa mạc Atacama (Chile) là một ví dụ, tuy cao nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với Tây Tạng.
Mặc dù việc xây dựng hạ tầng ở khu vực nhạy cảm như Tây Tạng luôn đi kèm các lo ngại về môi trường và nhân quyền, nhưng các dự án năng lượng cao thường ít gây xáo trộn do mật độ dân số thấp. Thay vì di dời hàng triệu người như dự án đập Tam Hiệp trước đây, các công trình hiện nay chỉ cần điều chỉnh để phù hợp với người chăn thả du mục địa phương, như nâng cao chân đế của tấm pin để đàn cừu có thể gặm cỏ phía dưới.
Tham khảo NYT
